مانعی بر سر راه انجام تحقیقات کشوری مرتبط با کووید-19 - مجله زیتوا

دکتر کاظم ندافی در گفت وگو با خبرنگاران، در پاسخ به سوالی در مورد سرعت بالای انتشار و مرگ ومیر ناشی از کووید در شهرهای آلوده، مطرح کرد: ما در یکی از مقالاتی که بر اساس مرور مقالات دیگرِ منتشر شده در جهان صورت گرفته بود، این دو موضوع را مورد بررسی قرار دادیم. چیزی که مسلم است این که در جاهایی که آلودگی هوای بیشتری وجود داشته، مرگ ومیر ناشی از کووید 19 بالاتر بوده است.

وی ادامه داد: البته این موضوع ممکن است مستقیما هم به آلودگی هوا مربوط نباشد. قرار دریافت در معرض آلودگی هوا به مدت طولانی می تواند انواع و اقسام بیماری های قلبی عروقی، تنفسی و سایر بیماری های زمینه ای را در افراد ایجاد کند. بررسی ها نشان داده که گروه های خاصی از بیماران مبتلا به کووید 19 آسیب پذیرتر هستند. بسیاری از گروه های آسیب پذیر، آن هایی هستند که بر اثر آلودگی هوا به این بیماری ها دچار شدند. آلودگی هوا زمینه ساز این است که بیماری های مختلفی در انسان ایجاد گردد و آن بیماری ها هم می تواند انسان را در برابر بیماری های عفونی مثل کووید 19 آسیب پذیرتر کند.

استاد مهندسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به این که در ایران مطالعه ای در مورد ارتباط آمار مرگ ومیر ناشی از کووید 19 در شهرهای آلوده انجام نشده، گفت: با این که در این بررسی ها در ایران انجام نشده؛ ولی مقالات معتبری هستند که این ارتباط را در شهرهای دیگر جهان نشان داده است.

ندافی در پاسخ به دلیل عدم انجام چنین بررسی هایی در ایران گفت: در ایران اطلاعات مربوط به بیماری کووید 19 به صورت استانی به صورت دقیق و به تفکیک منتشر نمی گردد و در اختیار ما قرار نمی گیرد تا ما بتوانیم ارتباطی بین آلودگی هوا و بیماری را بررسی کنیم. ولی مطالعات زیادی در جهان صورت گرفته و می توانیم بگوییم در جاهایی که آلودگی هوای بالاتری داشتند، آسیب پذیری نسبت به کووید 19 هم بیشتر بودند.

وی ادامه داد: ما به صورت رسمی درخواست کردیم که این آمار را در اختیار ما قرار دهند، ولی این آمار را در اختیار ما نیز قرار ندادند. ما از ابتدا درصدد بودیم که این مطالعه را با داده های کشوری نیز انجام بدهیم، ولی پیروز نشدیم.

رییس پژوهشکده محیط زیست در پاسخ به سوالی در مورد تاثیر تغییرات اقلمی و بروز بیماری های همه گیر مانند کووید 19 گفت: مقالات زیادی در این زمینه منتشر شده، در ایران هم نزدیک به 20 مقاله در مورد تغییر اقلیم و ارتباط آن با بیماری کووید 19 منتشر شده است. ولی اگر بخواهیم به یک جمع بندی برسیم، احتیاج به یک مرور نظام مند است تا تمام مطالعاتی که در ایران و سایر کشورها در این زمینه منتشر شده، را به صورت نظام مند بررسی کند تا بتوان یک نتیجه کلی گرفت.

خوب یا بد بودن فعالیت پژوهشکده های همنام

وی در ادامه صحبت های خود در مورد فعالیت های پژوهشکده محیط زیست و اینکه در حال حاضر چندین پژوهشکده و پژوهشگاه با این عنوان در حال فعالیت هستند، گفت: این پژوهشکده در سال 1382 در دانشگاه علوم پزشکی تهران پایه گذاری شد، با این هدف که عمدتا تاثیر عوامل محیطی را بر سلامت انسان بررسی کند. پژوهشکده های محیط زیست دیگری هم در کشور وجود دارند که تاثیر عوامل محیطی را بر محیط بی جان و جان دار به غیر از انسان بررسی می نماید بنابراین موضوع فعالیت این پژوهشکده با سایر پژوهشکده های همنام تا حدود زیادی متفاوت است.

ندافی در پاسخ به سوالی در مورد موازی کاری در بین پژوهشکده های مختلف گفت: حیطه فعالیت پژوهشکده ها معمولا متفاوت است. به طور دقیق در جریان اولویت ها و عملکرد پژوهشکده های دیگر نیستم ولی ممکن است برخی از آن ها در حیطه رفع کردن آلاینده های محیطی و برخی روی شناسایی آلاینده ها کار نمایند و یا مطالعات محیطی و وضع موجود آلودگی ها را بررسی نمایند و ماموریت و رسالت های خاص خودشان را داشته باشند. اگر در حوزه مربوط به خودشان فعالیت نمایند، می توانند هم افزایی داشته باشند و کار تکراری نخواهد بود و هرکدام بخشی از پازل را تکمیل می نمایند.

رییس پژوهشکده محیط زیست مطرح کرد: قاعدتاً هر یک از پژوهشکده ها باید ماموریت ها و رسالت های متفاوتی را برای خود تعریف نموده باشند. اگر نتایج پژوهش های آن ها در کنار هم قرار بگیرند و هر یک در بخش های خاص خود پژوهش انجام دهند، به شناسایی بیشتر شرایط محیط زیست یاری می نماید.

وی ادامه داد: پس از تشکیل این پژوهشکده، برخی فعالیت های تحقیقاتی که پیش از آن سابقه نداشت، آغاز شد. برای مثال ما در زمینه آلودگی هوا آغاز به تهیه گزارشی با عنوان کمی سازی اثرات بهداشتی آلودگی هوا کردیم که تهیه این گزارش به صورت سالانه ادامه پیدا کرد. در این گزارش ها به این مسئله پرداختیم که آلودگی هوا باعث چه تعداد مرگ زودرس، بیماری قلبی عروقی و بیماری تنفسی و سرطان می گردد و هر ساله این گزارش ها را برای مسئولان ارسال می کنیم. این گزارش یکی از کارهای منظم پژوهشکده طی سال های اخیر بوده است.

رییس پژوهشکده محیط زیست ادامه داد: همچنین ما گزارش هایی داشتیم در مورد سایر آلاینده های محیط زیست مانند گاز رادون و سایر آلاینده ها در آب، خاک، هوا و غذا ، که اگر چه آن ها به صورت گزارش منظم سالیانه نبودند، ولی پارامترهایی که برای محیط زیست در نظر بود، در آن ها بررسی می شد.

ندافی به دیگر فعالیت های پژوهشکده در زمینه تهیه گایدلاین ها و راهنماها در موضوعات مختلف مرتبط با بهداشت محیط و محیط زیست اشاره نمود و گفت: این راهنماها به طور عمده مورد استفاده همکاران ما در مرکز سلامت محیط کار وزارت بهداشت بود که هم اکنون نیز در وبسایت پژوهشکده نزدیک به صد عنوان وجود دارد.

وی با اشاره به اقدامات پژوهشکده در زمینه مسائل محیط زیستی به وجود آمده در کشور گفت: برای مثال در سیلی که دو سال قبل رخ داد، ما گزارشی برای نحوه بازگشت مردم به خانه های سیل زده و ضد عفونی آن ها تهیه کردیم. سپس آن را به صورت عملی با یاری صدا و سیما آماده کردیم. این گزارش هر چند گزارش مختصری بود، ولی به کرات توسط شهرهای سیل زده درخواست شد و ما آن را تکثیر کردیم ضمن آن که آموزش های عملی را نیز دادیم.

رییس پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به رویکرد آگاهی بخش پژوهشکده در زمان بروز بیماری کووید 19 ، اظهار کرد: در آغاز همه گیری، اطلاعات در مورد ماسک ها خیلی کم بود. در داخل کشور مراکز مختلف آغاز به ساخت ماسک کردند. ما این ماسک ها را تست و کارایی آن را بررسی و آزمایش کردیم.

وی ادامه داد: همچنین این سوال وجود داشت که آیا این ویروس به وسیله هوا قابل انتقال است یا طبق گفته سازمان های جهانی به وسیله قطرات تنفسی منتقل می گردد؟ ما در همان ماه اول (فروردین ماه) مقاله ای در یک مجله معتبر بین المللی چاپ کردیم که تقریبا در تمام گایدلاین هایی که توسط سازمان جهانی بهداشت منتشر شد، از این مقاله که ما در اختیارشان قرار داده بودیم، به عنوان منبع استفاده شد.

ندافی اضافه نمود: همچنین سوالی در مورد انتقال ویروس به وسیله فاضلاب وجود داشت، که ما در این زمینه یک طرح تحقیقاتی را با سازمان آب و فاضلاب و وزارت نیرو آغاز کردیم. به علاوه راهنماهای حفاظت فردی، راهنمای نحوه استفاده از سایر گندزداها را نیز تهیه نموده و آن ها را در اختیار مردم قرار دادیم.

وی ادامه داد: از آن جا که در روزهای اول همه گیری اطلاعات زیادی وجود نداشت، به پاسخگویی سوالات نیز پرداختیم و آن ها را منتشر کردیم.

رییس پژوهشکده محیط زیست اظهار کرد: فعالیت های این پژوهشکده صرفاً در راستای انتشار مقاله نیست؛ بلکه بیشتر به دنبال این هستیم که فعالیت ها، در جامعه اثرگذار باشند و به حل مسائل در جامعه یاری نمایند.

ندافی با اشاره به شرایط کلی آلودگی در ایران و بیماری های ناشی از این آلودگی ها گفت: ما با همکاری فرهنگستان علوم پزشکی گزارشی را در مورد بررسی شاخص های محیط زیست در کشور و مقایسه آن با کشورهای حوزه سند چشم انداز 1404 منتشر کردیم. در سند چشم انداز 1404 جمهوری اسلامی قید شده که ایران تا سال 1404 باید از نظر سلامت در منطقه رتبه اول را داشته باشد. ما شاخص های مربوط را که بر اساس اطلاعات بین المللی است، احصا کردیم و در این گزارش به چند نتیجه خیلی مهم رسیدیم.

وی ادامه داد: در برخی شاخص ها، شرایط ما خیلی بهتر از چیزی است که دیگران در مورد ما قضاوت می نمایند. مثلا در مورد شاخص پوشش شبکه جمع آوری فاضلاب و جمعیتی که تحت پوشش این شبکه قرار دارند، در گزارش ها حدود 10-20 درصد را معین می نمایند. در صورتی که بررسی های ما نشان داده که در شهرهای ما پوشش شبکه و تصفیه خانه فاضلاب بالای 50 درصد است. قاعدتا برخی از مجموعه ها در کشور که مسئول این کار هستند، باید با انتشار اطلاعات مورد احتیاج، سازمان هایی را که در سطح بین المللی فعالیت می نمایند را از نظر اطلاعاتی تغذیه نمایند تا آن ها نگاهشان به شاخص ها را اصلاح نمایند.

وی اضافه نمود: برخی از این شاخص ها هم وجود دارد که ما می پذیریم مسائلی داریم و ممکن است در بین این 20 کشور رتبه چندم باشیم؛ مثل آلودگی هوا. در برخی از موارد احتیاج به تحقیق بیشتری دارد و الان نمی توانیم بگوییم که قضاوت و گزارش هایی که دیگران نوشته اند درست است و یا اشکال دارد. تحقیقات ما کافی نیست و در این زمینه ها باید بررسی های بیشتری انجام گردد. ما یک گزارش جامعی تهیه کردیم که برای سازمان حفاظت از محیط زیست هم ارسال شده و قرار بود جلسه ای هم با مدیران آن داشته باشیم که به خاطر کرونا و پیک بیماری ها، این جلسات به تعویق افتاد.

ندافی به گزارشی که با همکاری فرهنگستان علوم پزشکی تهیه شده، اشاره نمود و ادامه داد: در این گزارش بار بیماری های مرتبط با عوامل خطر محیطی مثل هوای آلوده یا عدم دسترسی به آب با کیفیت بهداشتی و... بررسی شدند و اینکه این عوامل چگونه با بار بیماری ها مرتبط هستند، مورد واکاوی نهاده شد.

زیر سئوال بردن سلامت مواد غذایی بدون پایه علمی، ممنوع

ندافی با اشاره به شرایط آلودگی موادغذایی و محصولات کشاورزی از نظر سموم و کودهای شیمیایی اظهار کرد: چیزی که در رسانه های ما مطرح می گردد، گاهی نتیجه یک بررسی است که به صورت محدود و در یک منطقه صورت گرفته است. با این که سوالات زیادی در مورد روش بررسی، بررسی و نتیجه گیری آن مطرح است، به کل کشور تعمیم داده می گردد. برای مثال شیر کشور را زیر سوال می برند. به نظر من این صحبت ها بدون اینکه پایه و پشتوانه علمی کافی داشته باشد؛ تنها مردم را نگران می نماید و این کار درستی نیست.

وی به شیوه درست ارائه این موارد اشاره نمود و گفت: ولی اگر گفته گردد که نمونه هایی مثلا از منطقه ای از تهران گرفتیم و چنین آلودگی هایی مشاهده شده، این ممکن است کارساز باشد، ولی تعمیم این ها به کل کشور احتیاج به مطالعات ملی دارد. مطالعات ملی هم احتیاج به حجم نمونه زیاد دارد و برای مثال در مورد شیر باید همه نمونه ها، همه انواع بسته بندی ها و روش ها استرلیزه و پاستوره مثلا شیر را بررسی کرد. آن موقع تازه می توان گفت که وضع شیر ما به چه صورت است.

رییس پژوهشکده محیط زیست به احتیاجهای پشتیبانی مطالعات ملی اشاره نمود و اضافه نمود: ما پیگیر هستیم که مطالعات ملی در این زمینه انجام بگیرد، ولی مطالعات ملی تدارکات خیلی سنگینی احتیاج دارد و دستگاه های بررسی دقیقی را می خواهد. همچنین هماهنگی بین محققان زیادی را احتیاج دارد که هنوز شرایط آن از لحاظ پشتیبانی فراهم نیست. ما از این نظر که فارغ التحصیلانی تربیت کردیم که این توانایی ها را به نحو احسن دارند و می توانند این پروژه ها را مدیریت نمایند، توانمندی خوبی در کشور داریم. اگر شرایط فراهم گردد، باید مطالعات میدانی در این زمینه انجام گردد تا بتوان به این سوالات پاسخ داد.

ندافی در خاتمه اضافه نمود: البته سازمان های مربوطه مثل سازمان غذا و دارو، وزارت کشاورزی و شهرداری در میادین تره بار و... گاهی به خاطر وظایف کشوری یا استانی، مطالعات گسترده انجام می دهند و گزارش هایی را منتشر می نمایند. ولی آن ها معمولا در دسترس دانشگاه ها نیست و برای وظایف نظارتی خودشان چنین مطالعاتی را انجام می دهند.