مخالفت با واژه های فرهنگستان یا آدم هایش؟
به گزارش مجله زیتوا، محمد شادروی منش از عده ای که مخالفت شان با فرهنگستان را به واژه های تصویب شده توسط آن تسری می دهند و از واژه هایی که مصوب فرهنگستان نیستند اما در فضای مجازی به آن منسوب و تمسخر می شوند، می گوید.
این عضو هیئت علمی گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی و ویراستار علوم انسانی در فرهنگ جامع زبان فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در گفت وگو با خبرنگاران، درباره واژه هایی که اخیرا توسط فرهنگستان جایگزین شده اند و شوخی هایی که در فضای مجازی با آن ها می گردد اظهار کرد: مسئله واژه گزینی و قرار دادن برابرهای فارسی برای لغاتی که به خصوص از زبان های فرنگی وارد زبان فارسی می شوند، سابقه نسبتا طولانی پیدا نموده است. شاید آغاز این حرکت به طور غیررسمی از دوره قاجار بوده و به طور رسمی از فرهنگستان اول در زمان حکومت رضاشاه آغاز شده و بعد توسط فرهنگستان های بعدی در زمان حکومت محمدرضا پهلوی و سپس فرهنگستان جمهوری اسلامی ادامه داشته است.
او در ادامه گفت: اساسا بعضی در این که واژه های فرنگی به معادل های فارسی احتیاج دارند، تردید دارند و این تردید سبب می گردد گاهی اقدامات مخربی در مقابل لغاتی که دیگران وضع می نمایند انجام دهند. به نظر من حقیقت است این است افرادی که در گروه واژه گزینی فرهنگستان گردهم آمده و با یکدیگر مجمع فکری تشکیل داده اند، عمدتا متخصص ترین افراد و داناترین افراد به مسائل مربوط به واژه گزینی هستند. البته همواره برای واژه گزینی محدودیت هایی وجود دارد، اما کاری که آن ها انجام می دهند بر اساس اصول علمی واژه گزینی است؛ مثلا واژه کوتاه و خوش آهنگ باشد و معنای درست و ساخت دستوری دقیق داشته باشد. این اصولی است که برای واژه گزینی درنظر گرفته می گردد.
این استادیار زبان و ادبیات فارسی همچنین با اشاره به نگاه افراد غیرمتخصص به واژه گزینی های فرهنگستان اعلام کرد: کسانی که از بیرون به این مسئله نگاه می نمایند، عمدتا افراد غیرمتخصص یا از عامه مردم هستند و اساسا ادعایی هم درباره واژه گزینی و مسائلی از این قبیل ندارند.
شادروی منش با بیان این که مسئله عمده این است کسانی که به واژه گزینی ها اعتقاد ندارند، کسانی هستند که به هر دلیل با فرهنگستان مخالفت هایی دارند گفت: یکی از وجوه این مخالفت با فرهنگستان شخص رئیس فرهنگستان است. بعضی ها چون احیانا با ایشان مشکل سیاسی و مشابه آن دارند این را به بخش های مختلف فرهنگستان تسری می دهند. تنه فرهنگستان عموما از علمی ترین آدم هایی که در کشور ما هستند تشکیل شده است، ممکن است آدم های علمی ای هم باشند که به دلایل شخصی یا خواسته های شخصی خودشان جزء آن مجموعه نباشند، اما اصل و اساس این بوده آدم هایی که آن جا جذب می شوند، شاخص ترین آدم های زمینه خودشان باشند. حالا کسانی که این قبیل مخالفت ها را دارند، این مخالفت ها را به لغاتی که فرهنگستان تصویب نموده و مایل است که مردم فارسی زبان آن ها را به کار ببرد، تسری می دهند.
او یادآور شد: سال ها قبل صادق راهنمایی در نوشته ای تعداد بسیار زیادی از لغاتی را که فرهنگستان ساخته بود به تمسخر گرفت، اما می بینیم آن لغاتی که در آن ها سال ها راهنمایی به تمسخر گرفت، جزء لغات خیلی رایج زبان فارسی هستند.
این ویراستار علوم انسانی در فرهنگ جامع زبان فارسی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی سپس به پذیرش تدریجی لغات اشاره و اظهار کرد: در روزهای نخستینی که واژه های جدید پیشنهاد شدند، به دلیل ناآشنایی مردم طبیعتا قدری نامأنوس جلوه می کردند و ممکن بود حتی بعضی آن ها را نامعقول تلقی نمایند. تدریجا این لغات جای خودشان را باز کردند. مثلا تصور کنید لغاتی مثل هواپیما جای آیروپلان یا طیاره، دانشگاه به جای اونیورسیته، دانشجو به جای محصل و نظایر این ها لغاتی بودند که معادل های رایج دیگری در زمانه خود داشتند، اما فرهنگستان این ها را پیشنهاد کرد و بسیاری شان پذیرفته شد. البته ممکن است لغاتی هم باشند که به دلایل مختلف نتوانند جای خودشان را پیدا نمایند که این نباید مانع از این بگردد که ما با سعه صدر بیشتری با این لغات برخورد کنیم.
محمد شادروی منش همچنین از بعضی واژه های جعلی منسوب به فرهنگستان گفت و اعلام کرد: بعضی از این لغات که در بین رسانه ها و گاهی شبکه های اجتماعی به عنوان لغات مصوب فرهنگستان جلوه می نماید و معرفی می گردد در واقع لغات مصوب فرهنگستان نیست. عده ای این ها را به فرهنگستان منسوب و بعد آغاز به تمسخر کردن شان می نمایند. این به نظر من رفتار بسیار ناشایستی است که به جای احساس غیرتمندی که باید نسبت به فرهنگ و زبان فارسی داشته باشیم، کوشش کسانی را که سعی می نمایند قدرت و توانایی این زبان را تقویت نمایند نادیده بگیریم و آن را کم ارزش جلوه بدهیم.
او که معتقد است لغت بر اساس عادت در ذهن ما شکل می گیرد گفت: اگر به یک لغت عادت و با آن انس پیدا کنیم، در وهله اول دور شدن از آن برای مان عادی جلوه می نماید. بسیاری از لغاتی که امروزه به کار می بریم بی آن که بدانیم لغات مصوب فرهنگستان است. مثلا فرض کنیم لغاتی که فرهنگستان پیشنهاد نموده، لغات خوبی نیست و لغاتی بد، خنده دار، مضحک و غیرقابل کاربرد است، کاملا فرضی درنظر بگیریم لغات فرهنگستان خیلی خنده دار است، اما هرچقدر خنده دار باشد از لغتی مثل ذغال اخته خنده دارتر است؟ اما کسی به این لغت نمی خندد. یا لغت پیچ گوشتی که در همه جا رایج است اما بدون این که کسی به آن بخندد به کار برده می گردد درحالی که اگر ما به معنای ظاهری لغوی آن توجه کنیم، شاید در نظر مضحک بیاید. لغات پیشنهادی فرهنگستان هم بعضا از این قبیل است.
این استاد دانشگاه در انتها اظهار کرد: اخیرا شنیدم که فرهنگستان لغت دنیاگیری را به جای پاندمیک پیشنهاد نموده، ممکن است مثلا من این لغت را نپذیرم و فکر کنم لغت بهتری بگردد برای آن جایگزین کرد، ولی در مقطعی که هنوز این لغت به طور گسترده وارد زبان فارسی نشده، اگر فرهنگستان بتواند لغت جایگزین را به کار ببرد، همه آن را به کار می برند و به راحتی می پذیرند. این است که سرعت داشتن در انتخاب واژه ها از جانب فرهنگستان می تواند نقش خیلی مؤثری در جای گیر شدن لغات فرهنگستانی داشته باشد.
منبع: خبرگزاری ایسنا