یتربی، روستای مورد علاقه شیمیدان ها - مجله زیتوا

جدول مندلیف را به خاطر دارید؟ چند عنصر از این جدول در فهرست عناصر ارزشمند و کمیاب هستند؟ عناصر زیادی در جدول مندلیف قرار دارند که بسیار باارزش هستند و نمی توان به راحتی به آن ها دست پیدا کرد. بخشی از این عناصر ارزشمند عبارت اند از: ایتریم، یتربیم، اربیوم، گادولینیم، تولیم، اسکاندیم، هولمیوم، دیسپروزیم و لوتیتیم.

نقطه ای روی کره زمین وجود دارد که تمام این عناصر ارزشمند در آن یافت می شوند؛ عناصری که باید سراسر زمین را گشت تا بتوان معدنی را پیدا کرد که بتوان یکی از این عناصر را از آن استخراج کرد؛ حالا همه این عناصر دور هم جمع شده اند.

روستای یتربی، روستای کوچکی در سوئد است که عناصر کمیاب کره زمین از آن استخراج می شوند. دانشمندان و شیمیدانان، دهه ها روی معادن این روستا تحقیق نموده اند و نام این روستا از ترکیب 4 عنصر ارزشمند یتریم، اربیوم، تربیوم و یتربیم انتخاب شده است.

تاسیس معدن یتربی، سال 1910

تاریخ علمی روستای یتربی از تاریخ 1787 شروع شد. سرشروع داستان با سفر کارل اکسل آرنینوس کارشناس ارشد معدن به این روستا شروع شد. آرنینوس سنگ های معدن متفاوتی را در معادن یتربی مشاهده کرد و همین مورد عجیب، سرشروع کشف روستایی شگفت انگیز بود. آرنینوس پیروز شد تا برای اولین بار عنصر یتریم را از این معدن استخراج کند و نمونه هایی از سنگ های معدن را برای آزمایش بیشتر به آزمایشگاه خود برد.

آزمایش سنگ های معدن یتربی تنها به آزمایشگاه آرنینوس محدود نشد و یوهان گادولین شیمیدان معروف در دانشگاه آبو فنلاند در این زمینه تحقیقاتی کرد. گادولین در سال 1789 پیروز به شناسایی عنصر خاکی نادری در خاک یتربی شد و آن را ایتریوم نامید. 9 عنصر دیگر از دل ایتریوم شناخته شد که شناسایی این عناصر مدیون کشف عنصر اصلی در روستای یتربی است.

در سال 1843 کارل گوستاووس موندرز دو اکسید فلزی نو کشف کرد. تربیوم و اربیوم هم از کشفیات در روستای یتربی کشف شد. اکسید فلزی بعد در سال 1878 به وسیله ژان چالز گالیسارد د ماریناک کشف شد که یتربیم نام داشت. کشف یک عنصر در معدن روستایی دورافتاده توانست علم دنیا را دهه ها جلو ببرد.

یکی از عناصر ارزشمندی که از این معدن کشف شد، عنصری بود که یوهان گادولین کشف کرد و به نام خود یعنی گادولینیم نام گذاری کرد. معدن ارزشمند یتربی یا ایتربی در حال حاضر بسته شده است ولی بسیاری از کوچه های روستا با نام عناصر مشهوری که از معدن کشف شده اند، نام گذاری شده است.

در جدول مندلیف بالا عناصری که از معدن یتربی کشف شده اند، با رنگ زرد نمایش داده شده است.

یتریم، اولین عنصر خاکی که به وسیله گادولین کشف شد، امروزه در زمینه های مختلفی کاربرد دارد. از جمله کاربردهای این عنصر می توان به استفاده از آن در ساخت LEDها، صفحه نمایش های مختلف، الکترودها، الکترولیت ها، فیلترهای الکتریکی، لیزرها و در زمینه های پزشکی اشاره نمود. عنصر تربیوم، عنصری نیمه رسانا است که در ساخت صفحه نمایش ها و لامپ های فلورسنت کاربرد دارد.

اما عنصر اربیوم در بسیاری از زمینه های پزشکی به یاری انسان ها آمده و کار را برای ما آسان تر نموده است. از این عنصر در فراوری لیزرهای پزشکی و در دندانپزشکی استفاده می گردد. یتربیم عمدتا به عنوان یک ماده ضدعفونی کننده استفاده می گردد.

در این قسمت نگاهی به موقعیت روستای یتربی روی نقشه می اندازیم:

موقعیت روستای یتربی روی نقشه