استندآپ کمدی چه بود و از کجا آمد؟ - مجله زیتوا

در این میان کسی که شاید بیشترین سهم را در تبدیل کردن استند آپ کمدی به یکی از اجزای اصلی سرگرمی های عامه پسند آمریکا برعهده داشت، باب هوپ بازیگر وودویل بریتانیایی بود. هوپ که خودش از تمجیدنمایندگان فرانک فی به شمار می رفت، سبک خاص خود در اجرای برنامه را ابداع نمود، و از سال 1938 کار مجری گری یک برنامه رادیویی را شروع کرد. او برای جذاب نگاه داشتن برنامه هفتگی خود، و حفظ تازگی برنامه هایی که به صورت مکرر برای نظامیان اجرا می کرد، یک تیم از نویسندگان را استخدام کرد، تا با پیگیری اخبار روز و شایعات رایج در شهرها و پایگاه های نظامی که او در آن ها به اجرای برنامه می پرداخت، مواد لازم برای اجراهای او را مهیا نمایند.

شیوه کلاسیک استندآپ کمدی هوپ به مرور راه خود را به عصر تلویزیون باز کرد، و تبدیل به یکی از اجزای اصلی برنامه های متنوع همانند شوی تلویزیونی اد سالیوان شد. در دهه 50 میلادی موج جدیدی از کمدین های استند آپ نمایان شدند، که دیگر شیوه مکانیکی لطیفه گویان پیشین را به کارنمی بردند. پیشگام این نسل از کمدین ها مورت سال بود، که از سوی بسیاری به عنوان اولین استند آپ کمدین مدرن در نظر گرفته می گردد. مورتون لیون سال بازیگر و کمدین کانادایی الاصل آمریکایی، نخستین کسی بود که با ظاهری معمولی در برنامه های خود ظاهر می شد و در کمدی خود به صورت هوشمندانه ای از موضوعات مبتنی بر حقیقت و سیاسی استفاده می کرد. او کسی بود که به دیگر کمدین ها نشان داد که استند آپ کمدی می تواند هوشمند، شخصی و درگیر مسائل جامعه باشد.

پس از آن هنرمندان بسیاری هم چون باب نیوهارت، شلی برمن و تیم کمدی مایک نیکلاس و الن می، هر یک به نوبه خود چیز تازه ای در کار استندآپ کمدی ارائه کردند. حتی هنرمندان آمریکایی آفریقایی تبار از استند آپ کمدی به عنوان پایگاهی برای اظهار نظرهای گزنده درباره تبعیض نژادی در دوران جنبش حقوق مدنی آمریکا استفاده می کردند. لنی بروس با نام واقعی لئونارد آلفرد اشنایدر یکی از تاثیرگذارترین چهر ه های استند آپ کمدی در میان این نام ها است. او بیشتر دوران کاری خود را در کلوب های کوچک به اجرای برنامه پرداخت. این کمدین در برنامه های خود به حساس ترین و مورد احترام ترین موضوعات آمریکا حمله می کرد. او چهره عریان خود را، بیش از هر کمدین پیش از خود برای تماشاگران به نمایش می گذاشت. این کمدین به خاطر کارهای خود بارها دستگیر شد و مدت های زیادی درگیر مسائل قانونی بود، چیزی که به قیمت از بین رفتن کارش تمام شد. او در سال 1966 و در اثر استفاده بیش از حد از موادمخدر درگذشت.

پس از خلاقیت ها و ابداعات لنی بروس در کار استندآپ کمدی در دهه 60 میلادی، شکل جدیدی از کار استندآپ کمدی در دهه 70 میلادی از راه رسید. استندآپ کمدین های جدید سریع تر و نرم تر بودند، و مسائل شخصی را با موضوعات سیاسی-اجتماعی تلفیق می کردند. کمدین های این نسل تنها ستاره نبودند، بلکه تبدیل به نماد های دهه 70 شدند. از چهره های شاخص این دوره می توان جرج کارلین و ریچارد پریور را نام برد. یکی از نکات جالب در این میان این است که بیان چیزهایی که روزگاری باعث زندانی شدن لنی بروس می شد، سبب ساز شهرت کارلین در دهه 70 میلادی بود.

اگر دهه 70 میلادی را به عنوان زمان مقبولیت و شهرت استندآپ کمدی میان مردم در نظر بگیریم، دهه 80 میلادی زمان انفجار استندآپ کمدی بود. در آن دوران کلوب های کمدی زیادی در سراسر آمریکا مشغول به کار بودند، به گونه ای که در هر گوشه آمریکا استندآپ کمدی حضور داشت. این حضور فراگیر سبب ساز شهرت کمدین ها در دهه 80 بود. در حالی که کسانی همانند جرج کارلین و رابین ویلیامز از دهه 70 هم چنان به پیروزیت های خود ادامه می دادند، نام های جدیدی همانند ووپی گلدبرگ، دنیس لیری، استیون رایت، رزی اودانل و دیگران تماشاگران زیادی را مجذوب خود کردند.

در خاتمه دهه 80 میلادی استندآپ کمدی به اوج محبوبیت خود رسیده بود. کلوب های کمدی در هر گوشه آمریکا به چشم می خوردند، و استند آپ کمدین ها در برنامه های تلویزیونی حضور چشمگیری داشتند. اما این گستردگی و افزایش زیاده ازحد کلوب ها در بازار اثر مخربی نیز داشت. احتیاج کلوب ها برای نمایش های هر شب بدین معنا بود که به مرور از کیفیت کار کمدین ها کاسته خواهد شد. نمایش بیش از اندازه کمدی در این دوران سبب شده بود که تمیز دادن کار خوب از بد سخت گردد (این واقعیت که کمدین ها همه جا حضور داشتند، بدین معنا بود که کمدین های بد هم زیاد شده بودند.) در نتیجه بسیاری از کلوب ها بسته شدند و بسیاری از برنامه های کمدی تعطیل شد. در این میان برنامه های طنز تلویزیونی بعضی از درخشان ترین استعداد های استند آپ کمدی را بلعیدند. برای نمونه بیل کازبی که تبدیل به پایه برنامه تلویزیونی محبوب شبکه NBC به نام شوی کازبی شد و یا جری ساینفیلد که برنامه ساینفیلد را تبدیل به یکی از پیروز ترین طنزهای تلویزیونی دهه نود کرد.

هرچند که استندآپ کمدی در شروع دهه 90 میلادی با افول روبه رو شد، اما با خاتمه دهه 90 و ورود به قرن 21 استندآپ کمدی دوباره از خاک برخاست. در این دوران برنامه هایی مانند پادشاهان اصیل کمدی دوباره رونق را به سالن های نمایش بازگرداندند. کریس راک یکی از چهره هایی است که در این دوران به اوج رسید و تبدیل به یکی از بزرگترین چهر ه های عرصه استند آپ کمدی شد. اکنون به نظر می رسد که استندآپ کمدی دوباره به روزهای طلایی خود بازگشته است، و از کلوب ها تا تلویزیون و اینترنت بیش از پیش فرصت دیده شدن و پیدا کردن تماشاگران جدید مقابل استندآپ کمدین ها واقع شده است.

در خاتمه خالی از لطف نیست اگر بدانیم استند آپ کمدی وابسته به تجربیات مشترک، پیش فرض ها و حتی تفاوت های ظریف زبانی است و بنابراین به ندرت به خارج از مرزهای یک ملت سفر می نماید. موازی با ظهور استند آپ کمدی در آمریکا، سنت استند آپ در سایر کشورها به خصوص انگلستان جدای آن چه که در آمریکا اتفاق می افتاد، در حال توسعه بود. برای نمونه استند آپ کمدی بریتانیا نیز بسیار قدیمی است و ریشه در هنرمندان موزیک هال قرن های 19 و 20 میلادی دارد.