زندگی درکنار پرتوهای مرگبار - مجله زیتوا

زندگی درکنار پرتوهای مرگبار

پرتوهای رادیو اکتیو برای سلامتی انسان و سایر جانداران خطرات زیادی به همراه دارند؛ البته این هشدار چندان تازه ای نیست. جامعه انسانی در نیم قرن گذشته شاهد حوادث تلخی بوده است که طی آن انبوهی از این پرتوها با رها شدن در محیط، جان هزاران تن را گرفته اند. از انفجار دو بمب هسته ای در هیروشیما و ناکازاکی تا حادثه انفجار نیروگاه هسته ای چرنوبیل و حالا فاجعه فوکوشیمای ژاپن.

در تمامی این حوادث هزاران تن به علت بر هم خوردن ساختار ژنتیکی و البته سوختگی های شدید، جان خود را از دست داده اند و آنهایی هم که زنده مانده اند تا سرانجام عمر، زندگی دردآوری را تجربه می نمایند. با این حال باید گفت تنها قرار نیست چنین حوادثی روی دهند تا سلامت انسان ها به واسطه قرار گرفتن در معرض پرتوهای رادیو اکتیو، دچار مخاطره گردد. هر انسان در طول روز در معرض مقادیری از پرتوهای رادیو اکتیو واقع شده است. از یک سی تی اسکن معمولی گرفته تا حضور در هواپیما و حتی استعمال سیگار، اما خبر شاد نماینده این است که این موارد جان افراد را نمی گیرند، با این حال بد نیست به تاثیر پرتوهای رادیواکتیو بر سلامت انسان و سیستم های تاثیرگذار در این زمینه نگاهی داشته باشیم.

● بشر امروزی در محاصره پرتوهاست

چند ماهی از حادثه از کار افتادن نیروگاه هسته ای فوکوشیمای ژاپن و نشت مواد رادیو اکتیو از آن می گذرد. در این مدت نقاط مختلفی از دنیا بتدریج در معرض این پرتوها قرار گرفته اند. حتی شمال اروپا و از جمله انگلیس و نروژ هم از تبعات این حادثه بی بهره نبوده اند. چندی پیش آژانس امنیت هسته ای ژاپن اظهار داشت که آزمایش نمونه آب دریا در نزدیکی نیروگاه هسته ای فوکوشیما نشان می دهد که اندازه عنصر رادیواکتیو ید 131 در آن به 4385 برابر حد مجاز رسیده است؛ البته این اندازه در نزدیکی سواحل انگلیس بسیار کمتر بوده است، اما فیلترهای مخصوصی که برای ثبت مقادیر این ید نصب شده اند از وجود یک دهم درصد از آن در این نقطه از دنیا خبر می دهند. پس می توان تصور کرد که در بسیاری از نقاط دنیا هم مقادیر نسبی از ید 131 ناشی از حادثه فوکوشیما وجود دارد، اما چرا این ید برای دانشمندان اهمیت دارد؟

ید 131 محصولی از شکاف اتمی اورانیوم و پلوتونیوم است. وجود این فاکتور در محیط زندگی خطرات بالقوه ای برای سلامت انسان ها به همراه دارد. به همین علت است که دولت ژاپن دستور سریع تخلیه منطقه ها مسکونی تا شعاع 30 کیلومتری از نیروگاه فوکوشیما را صادر نموده اند. افرادی که در این محدوده و در حین نشت مواد رادیو اکتیو حضور داشته اند، در معرض مقادیر بسیار خطرناکی از ید 131 قرار داشته اند؛ البته باید به یک نکته اساسی توجه داشت و آن این که قرار داشتن در چنین محیط هایی به معنای آن نیست که افراد به سرعت دچار عوارض مختلف شده و خیلی زود جان خود را از دست بدهند. در چنین محیط هایی که به کشاورزی و دامپروری پرداخته می گردد ـ به اسم مثال محدوده وسیعی از اطراف نیروگاه فوکوشیما شامل اراضی وسیع کشاورزی اسفناج و بعلاوه تاسیسات فراوری شیر از دام بوده است ـ پرتوهای رادیو اکتیو موجب آلودگی شدید این محصولات می شوند. تحقیقات نشان می دهند اگر شیر آلوده به این پرتوها همه روزه و در طول سال نوشیده گردد، همان تاثیری بر بدن انسان گذاشته می گردد که قرار گرفتن در معرض دستگاه سی تی اسکن دارد و البته هشدار متخصصان پزشکی را نباید از یاد برد که تا حد امکان از انجام سی تی اسکن بی مورد پرهیز گردد. اکنون این پرسش مطرح می گردد که این پرتوها چگونه بدن انسان را تحت تاثیر قرار می دهند؟

آسیب سلولی و در پی آن مرگ سلولی دردناک ترین تاثیری است که از این راه بر بدن انسان گذاشته می گردد. پرتوهای گاما که در امور پزشکی به کار گرفته می شوند، انرژی قابل توجهی برای از بین بردن تک اتم ها دارند. نتیجه شوم این فرآیند چیزی نیست جز تغییر دائمی ساختار حساس رشته های حیاتی دی ان ای. اما این سرانجام ماجرا نیست، پرتوهای رادیو اکتیو این توانایی را دارند که سایر مولکول های موجود در سلول ها را هم یوهمه نمایند. مولکول های آب از جمله این موارد هستند. این یون ها که اصطلاحا به آنها رادیکال های آزاد گفته می گردد بشدت واکنشی هستند و می توانند خود را به مولکول های دی ان ای بچسبانند. حالا تصور کنید در نتیجه این چسبندگی چه اتفاقات شومی روی می دهد! رشته های دی ان ای درهم خرد شده یا پیچیده می شوند. اما آیا سلول های آسیب دیده اقدامی در راستای ترمیم خود انجام نمی دهند؟

سلول ها به طور اتوماتیک شروع به ترمیم خود می نمایند، اما معمولا این کوشش سرانجامی ندارد، چون آسیب وارد شده به ساختار دی ان ای و در کل تشکیلات سلولی آنقدر شدید است که عملا ترمیمی صورت نمی پذیرد. طولی نمی کشد که سلول می میرد؛ اما این تازه شروع یک تراژدی غمبار است. سلول های آسیب دیده پیش از مرگ خود پیغام های شیمیایی به سلول های مجاور ارسال می نمایند که آنها را به خودکشی ترغیب می نمایند. نکته جالب توجه این است که حتی سلول های مجاوری که آسیب ندیده اند هم این پیغام ها را دریافت نموده و نابود می شوند. نتیجه کلی چنین فرآیندی چیزی نیست جز جهش های ژنتیکی که سرطان میوه تلخ آن است. تحقیقات دانشمندان نشان می دهد حتی مقادیر کمی از پرتوهای رادیو اکتیو زمینه ساز ابتلا به چنین سرطان هایی می گردد.

● تاثیر پرتو تصویربرداری بر بدن انسان

زمانی که برای انجام یک سی تی اسکن ساده به مراکز درمانی مراجعه می کنید به خاطر داشته باشید که بدنتان در معرض مقادیر نسبتا قابل توجهی از پرتوهای رادیو اکتیو قرار می گیرد. آنالیز ها نشان می دهند در بسیاری از کشورهای دنیا و در مقایسه با 30 سال پیش مردم بیشتر در معرض پرتوهای رادیو اکتیو قرار می گیرند، اما چرا؟ پاسخ به این پرسش را باید در پیشرفت های دانش پزشکی جستجو کرد. نسخه های نو تصویربرداری از پزشکی روی منفی خود را هم به مراجعه نمایندگان نشان می دهند. در میان موارد متعدد آزمایشات پزشکی، سی تی اسکن بیشترین نگرانی را به همراه دارد، حال آن که مطالعات نشان می دهند، تقریبا یک سوم تجویزهایی که درخصوص سی تی اسکن صورت می گیرد اساسا بی مورد است. برای درک بهتر نگرانی ناشی از قرار گرفتن در معرض سی تی اسکن کافی است این دو رقم را با یکدیگر مقایسه کنید: کارشناسان توصیه می نمایند افراد در محیط هایی که پرتوهای رادیو اکتیو بیشتر از mSv3/1 است قرار نگیرند، حال آن که هرگاه از نقطه ای از بدنتان سی تی اسکن انجام می دهید در معرض mSv7/1 قرار می گیرید. مطالعاتی که بتازگی در آمریکا اجرا شده نشان می دهد در دهه 80 میانگین قرار گرفتن در معرض پرتوهای رادیو اکتیو برای افراد عادیmSv3/6 بوده است، اما در سال 2006 این رقم به mSv6/2 رسیده است؛ البته تمام اندام ها در حین سی تی اسکن به یک اندازه در معرض این پرتوها قرار نمی گیرند. در حالی که لگن خاصره در هر بار سی تی اسکن در برابر mSv10 پرتو قرار می گیرد، قفسه سینه و ناحیه سر به ترتیب 7 ، mSv 2 و دریافت می نمایند. پس از این پس برای مراجعه به مراکز پزشکی و انجام سی تی اسکن خوب فکر کنید.

در حادثه نشت مواد رادیو اکتیو از نیروگاه فوکوشیما دستور تخلیه فوری ساکنان منطقه ها اطراف تا شعاع 30 کیلومتری صادر شد. اسکنر هایی که در فرودگاه ها استفاده می شوند، خطر محسوسی برای سلامت مسافران به همراه ندارند

منبع:www.aftabir.com

ارسال به وسیله کاربر محترم سایت : msjmsj77

/ج