محرومان دیار رستم چشم به راه برکات شعر انقلاب، شاعر بی تفاوت نیست! - مجله زیتوا

جالب اینکه از میان تمام اظهارات جنجالی این جامعه شناس کمتر کسی کنجکاو یافتن و تماشای این مستند که تنها یک نوبت به وسیله برنامه تلویزیونی ثریا روی آنتن رفته بود، شد و غالباً ترجیح دادند سرگرم حواشی باقی بمانند!

این مقدمه از آنجا برای این گزارش لازم بود که بدانیم جشنواره شعرانقلاب سال جاری فرصتی فراهم آورد تا جمعی از شاعران انقلاب سرزمین ماهی هایی که در سکوت می میرند را از نزدیک ببینند. با سرانجام یافتن این جشنواره و عزیمت شاعران به شهرها و استان های خود، جای طرح این سوال وجود دارد که این فرصت مغتنم چه تأثیری در بازنمایی بهتر دغدغه های اهالی خون گرم و مهمان نواز استان محروم سیستان و بلوچستان در جریان شعر انقلاب خواهد داشت؟

محرومیت صرفا کمبود راه و خانه نیست!

محمدحسین جعفریان مستندساز و شاعر شناخته شده که از چهره های همراه با این دوره از جشنواره شعر انقلاب بود در این زمینه به خبرنگاران می گوید: فکر می کنم خجسته ترین اتفاق درباره جشنواره چهارم شعر انقلاب هم زمانی آن با هفته وحدت بود. اتفاقی که برگزاری این جشنواره در استان سیستان و بلوچستان را هم بیشتر معنادار کرد.

جعفریان توضیح داد: زمانی که ما درباره مناطق محروم صحبت می کنیم این صرفا به معنای راه سازی کمتر و خانه سازی کمتر نیست. در حوزه هنر و ادبیات هم همیشه این مشکل نمود دارد و هر چه به استان ها و شهرهایی که به پایتخت نزدیک تر هستند سفر می کنیم مسائلی مانند چاپ کتاب و رفت و آمد چهره های ادبی پررنگ تر از شهرهایی است که به تعبیر شما رسانه ها اقصی نقاط خوانده می شوند.

این شاعر که در افتتاحیه جشنواره چهارم شعر انقلاب شعرخوانی کرد، در ادامه اضافه کرد: در چنین شرایطی برگزاری رویدادهای فرهنگی در شهرهای محروم راهی است تا لااقل در طول سال موعدی پیش بیاید و چهره های جوان شعر استان بتوانند چهره های شاخص این عرصه را از نزدیک ببینند و بتوانند با آنها تبادل تجربه داشته باشند.

جعفریان تأکید کرد: بنده به استمرار این رویداد خوش بین هستم منتهی منوط به اینکه تمهیداتی اندیشیده گردد که این جشواره ها محدود به جمع ها و نشست های شعرخوانی نگردد و کارگاه های آموزشی هم در حاشیه آن برگزار گردد.

شاعر می تواند مسئولان را موآخذه کند

وی درباره اینکه آیا می توان انتظار داشت مشاهدات شاعران از کیفیت زندگی مردم در استان محروم سیستان و بلوچستان در آثار آینده آن ها بازتاب داشته باشد؟ می گوید: این اتفاق می تواند یک بازخورد دوطرفه داشته باشد؛ از سویی این مشاهدات می تواند تبدیل به دغدغه ای در شعر شاعران گردد. از سوی دیگر برگزاری این جشنواره ها در ارتقا کیفیت جریان شعر استان هم موثر خواهد بود و شاعران جوان همین خطه هم می توانند به این واسطه دیده شوند و پیشرفت نمایند.

جعفریان در پاسخ به این سوال که آیا می توان برای شاعر انقلابی چنین رسالتی قائل بود؟ تأکید کرد: قطعا اینگونه است و شاعر حتی می تواند مسئولان و مدیران را موآخذه کند.

وی اضافه کرد: استاد عباس باقری که شاعر سرشناس این استان است هم بخش عمده ای از سروده هایش بیان محرومیت و مسائل این سرزمین است. اگر عباس باقری با این میزان توانمندی در شعرگویی در تهران بود، مطمئن باشید حال و هوای شعرهایش متفاوت از امروز می شد. حالا که دوستان این شاعر پیشکسوت به این استان آمده اند، آن ها هم بهتر می توانند این سروده ها را درک نمایند و یاری نمایند که این محرومیت ها بیشتر به گوش مسئولان برسد. شعر می تواند در این مورد نقش رسانه را ایفا نماید تا محرومیت های استان به گوش مسئولان و حتی مردم دیگر نقاط ایران برسد.

نادیدن ما به معنای نبود ظرفیت ها نیست

کمال شفیعی دبیر اولین دوره و از بانیان شکل گیری جشنواره شعر انقلاب درباره تأثیر این سفر بر جریان شعر انقلاب نگاه تحلیلی تری دارد. او معتقد است: هرچقدر جوامع از ادبیات دورتر باشند به همان میزان محروم ترند. البته این به معنای آن نیست که جوامع محروم از ادبیات بی بهره اند بلکه به معنای فاصله افتادن میان جریان جدی ادبیات که متأسفانه در ایران مرکزنشین است با استان هایی است که خصوصا به دلیل نزدیکی به مرزها از این جریان محرومند. گویا تصور بر این است که هرچقدر از مرکز دورتر هستید باید ادبیات تان هم ضعیف تر باشد.

شفیعی می افزاید: جوامعی پیشرفته هستند که دارای ادبیات غنی هستند. فراوری خبر، شکل گیری تقاضا و فراوری اندیشه در هر جامعه ای با ادبیات اتفاق می افتد و جوامعی که دارای این شاخصه ها هستند طبیعتاً مترقی هم خواهند بود.

وی توضیح داد: وقتی ادبیات و فرهنگ به عنوان دغدغه یک جامعه محسوب می گردد اعضا جامعه متقاضی می شوند و هم امکانات شهری طلب می نمایند و هم می توانند از ابزار قلم به خوبی استفاده نمایند. با این مقدمه باید اذعان داشت که برگزاری جشنواره شعر انقلاب در استان سیستان و بلوچستان لازم بود. چراکه این استان پتانسیل فوق العاده غنی و قوی در حوزه ادبیات دارد و به دلیل کم توجهی ها احساس می کردیم که چنین ظرفیتی وجود ندارد در حالی که ندیدن ما دلیل بر نبودن نیست.

شفیعی معتقد اشت: حضور این جشنواره در استان نشان داد که می توان به ظرفیت های ادبی این استان توجه بیشتری داشت. مونولوگ شاعران این استان و مونولوگ جاری در تهران و دیر نقاط کشور می تواند تبدیل به یک دیالوگ گردد تا فرصت برای دو اصل فراهم گردد اول آشنایی زدایی و کشف استعدادها و دیگر معرفی هرچه بیشتر جوانان این استان به جوامع ادبی. این اتفاق مبارکی بود که در همین دوره هم شاهدش بودیم.

شاعر نمی تواند بی تفاوت باشد

دبیر اولین جشنواره شعر انقلاب درباره تأثیر حضور شاعران در سیستان و بلوچستان گفت: جایی درباره تأثیرگرفتن شاعران گفته بودم که وقتی یک شاعر از یک گیاه و یا یک سنگ می تواند الهام بگیرد طبیعی است وقتی به چنین استانی می آید هم اگر انسانیت، اخلاقیات و نوع دوستی را ملاک قرار دهد و نخواهد بی تفاوت باشد، که شاعران عمدتا اینگونه هستند، طبیعتاً می توانند سفیران فرهنگی خوبی برای انعکاس واقعیت های موجود در این استان باشند.

وی اضافه کرد: می توانم بگویم سیستان و بلوچستان یکی از معدود استان هایی که از مردم تا مسئولانش تا این اندازه خون گرم و مهمان نواز بودند و از برگزار جشنواره استقبال کردند. قطعاً در کنار خاطره خوش این استقبال افسوس و تإسفی در ذهن شاعر تهرانی و یا مثلاً اصفهانی می ماند که در قیاس با امکاناتی که ما در اختیار داریم مردم این استان تا چه اندازه در محرومیت و تنگنا زندگی می نمایند. این قطعاً تلنگری جدی به ذهن شاعران حاضر در این جشنواره خواهد بود.

اولین بار بود به سیستان و بلوچستان آمدم

رسول پیره از شاعران و برگزیدگان جشنواره چهارم شعر انقلاب هم درباره این سفر به خبرنگاران گفت: بنده اولین بار است که به استان سیستان و بلوچستان سفر می کنم. آنچه به ذهنم می رسد این است که شاعران این استان هم راغب به شعرخوانی هستند و هم شعر شنیدن. به همین دلیل برگزاری چنین جشنواره هایی یاری می نماید تا این شاعران با آثار دیگر استان ها آشنا شوند و متقابلاً شاعران دیگر استان ها در جریان آثار شاعران سیستان و بلوچستانی قرار بگیرند.

شعرخوانی رسول پیره در افتتاحیه شعر انقلاب

وی با اشاره به اینکه در همین بستر تعاملاتی هم شکل می گیرد که می تواند حتی در فضای مجازی استمرار داشته باشد که این بسیار موثر است اضافه کرد: جدای از این مباحث احساس می کنیم جشنواره شعر انقلاب هنوز شکل جدی به خود نگرفته اما آغاز آن می تواند مفید باشد. در این دوره شاعران سیستان شعر محلی خواندند و این بسیار جالب بود و برای من نوعی که تا به امروز با این زبان آشنا نبودم فرصتی بود تا با زبان و اصطلاحات آنها بیشتر آشنا شوم.

مردم را از نزدیک ببین!

رسول پیره اضافه کرد: اتفاقا همین امروز یکی از دوستان شاعر پیامکی به من داد و نوشت: برو مردم سیستان و بلوچستان را از نزدیک ببین. این دیدن از نزدیک بسیار برای ما می تواند قابل توجه باشد. ما می توانیم آنچه پیشتر در قاب های عکس دیده بودیم را اینجا از نزدیک لمس کنیم و از آنجا که شعر انقلاب اساسا شعر متعهد است، بایستی برای مردم سروده گردد و دغدغه ها و دردهای آنها را منعکس کند.

وی ادامه داد: به شخصه در همین چند روز چند ایده برای سرودن به ذهنم رسیده است که چند خطی هم درباره آن ها نوشته ام و تنها باید فرصت به دست بیاورم تا آن را کامل کنم. دیدن مردمی که اینچنین با رنج زندگی می نمایند از نزدیک، برای همه مفید است و می توانیم به این واسطه آثار بهتری را ارائه دهیم.

شعر ساده ترین و کم هزینه ترین ابزار فرهنگی است

علی داوودی دبیر جشنواره چهارم شعر انقلاب که اتفاقا در اختتامیه جشنواره سال جاری خبر از انتخاب سیستان و بلوچستان به عنوان پایتخت شعر انقلاب داد هم درباره حضور کاروان شاعران در استان محروم سیستان و بلوچستان به خبرنگاران گفت: یکی از شعارهای محوری و کلیدی انقلاب اسلامی بحث عدالت اجتماعی بود چراکه تا پیش از انقلاب شهرها و استان های بسیاری در شرایط محرومیت به سر می بردند. پس از انقلاب این گستردگی دیگر وجود ندارد و بخش عمده ای از آن اصلاح شده اما کماکان هستند استان هایی مانند سیستان و بلوچستان که به لحاظ بافت جغرافیایی و قومیتی همچنان دچار محرومیت و گسست فرهنگی هستند.

داوودی اضافه کرد: کوشش جمهوری اسلامی این بوده که در دوران زندگی مدرن این گسست و فاصله را از بین ببرد و در بسیاری از موارد هم پیروز بوده است. برای افرادی مانند استاد جواد محقق که بیش از 20 سال پیش هم به این منطقه سفر داشته اند این تغییر کاملاً مشهود است. البته هنوز و در قیاس با دیگر نقاط کشور فاصله زیاد است.

وی معتقد است: در مجموع ما در این منطقه با موضوعات پراکنده فرهنگی روبرویم که در این میان شعر به عنوان ساد ه ترین و کم هزینه ترین ابزار فرهنگی می تواند در بازتاب این شرایط و پیشنهاد یک مدینه فاضله به راحتی ورود داشته باشد.

داوودی تأکید می نماید: هر چند هنرهایی مانند سینما موثرتر می تواند باشد اما شعر هم در نوع خود می تواند برای خواص و عوام ایجاد حساسیت بکند. اساسا مقوله ای مانند محرومیت در ذات خود هم جذابیت های ادبی برای پرداخت از نگاه شاعران دارد و از این حیث طرح این مضامین جای طرح ویژه در زبان شعر دارد.

جشنواره را باید تبدیل به رویدادی مردمی کنیم

دبیر چهارمین جشنواره شعر انقلاب توضیح داد: بزرگترین هدیه ای که می توان برای یک هنرمند داشت دیدن است. وقتی آدم های مختلفی را می بینید که خود به خود ذوق و سلیقه ای دارند، این ذوق و سلیقه با توجه و دیده شدن توسعه و تنوع پیدا می نماید. در چنین شرایطی این قبیل حلقه های جمعی و ارتباطات شاعران می تواند مکمل پیشرفت هایی باشد که در جریان کلی ادبی شعر انقلاب هم موثر خواهد بود.

داوودی در سرانجام درباره استمرار برگزاری جشنواره شعر انقلاب در استان محروم سیستان و بلوچستان و اینکه آیا این انتخاب دوره های آینده جشنواره را با دست اندازهای اقتصادی روبرو نمی نماید؟ گفت: اصل این موضوع درباره آینده جشنواره شعر انقلاب قابل پیش بینی نیست. اما اگر این رویداد را به سمت مردمی شدن ببریم تا جایگاهی اجتماعی در میان مردم استان پیدا کند این بهترین تضمین برای آینده آن است.

دبیر چهارمین جشنواره شعر انقلاب توضیح داد: این جشنواره اگر تبدیل به برند این استان گردد مردم آن را بخشی از هویت خود می پندارند و پای کار می آیند و نمی گذارند کارش بر زمین بماند.

جشنواره شعر انقلاب دوشنبه شب به سرانجام رسید و روزگذشته هم کاروان شاعران و اصحاب رسانه حاضر در این رویداد راهی شهرها و استان های خود شدند، باید دید برکات این رویداد چه زمان شامل حال استان محروم اما سربلند سیستان و بلوچستان خواهد شد؟ دیار شاهنامه و زادگاه رستم امروز چشم به راه توجه و دیده شدن است.

-

گزارش: محمد صابری