معرفی ساز گیتار و انواع آن - مجله زیتوا

خبرنگاران | سرویس فرهنگ و هنر - یکی از شناخته شده ترین ساز ها در بین مردم، ساز گیتار است که از کوچک و عظیم این ساز را می شناسند. گیتار یک ساز پر کاربرد در ایران و خارج از ایران است. در ادامه به معرفی انواع اصلی این ساز خواهیم پرداخت.

معرفی ساز گیتار

گیتار یک ساز زهی یا کوردوفون با شش سیم است یعنی صدا در آن به وسیله ارتعاش سیم فراوری می شود. این ساز هم دارای قدمت تاریخی بسیار زیاد است و هم با پیشرفت در موسیقی و تکنیک های آن، همراه با آن پیشرفت نموده و در موسیقی مدرن امروزی نقش چشمگیری داشته است.

تاریخچه ساز گیتار

در رابطه با قدمت و تاریخچه گیتار نظریه های مختلفی ارائه شده است. بعضی بر این باورند که گیتار از مصر سرچشمه گرفته است و بعضی دیگر معتقدند که گیتار از ساز قدیمی سیتارا یونان که توسط رومی ها به اسپانیا آورده شد است، گرفته شده است و عده ای می گویند که گیتار از تحول لوت در اروپا به وجود آمده است. گیتار را در قدیم کیتار یا قیتارا می گفتند.

در زمان حکومت اسلام در اسپانیا زریاب دارابگردی و چندتن از شاگردانش این ساز را به آندلس بردند. زریاب آموزش گیتار را در اسپانیا شروع کرد و در زمان عباسیان مدرسه موسیقی را در اندلس تاسیس نمود. بعضی معتقدند که وجود پسوند تار در نام گیتار می تواند نشان دهنده این باشد که گیتار سازی ایرانی است.

انواع گیتار

گیتار ها دارای انواع مختلفی هستند و در انواع سبک های موسیقی مانند کلاسیک، پاپ، فلامنکو، جز یا راک و ... به کار می رود.

گیتار ها را از نظر ساختار صدا به دو دسته کلی گیتار الکتریک و گیتار آکوستیک تقسیم می نمایند که هر کدام از این ها خود به چند دسته تقسیم می شوند. در ادامه با انواع ساز گیتار بیشتر آشنا می شویم.

گیتار های آکوستیک

در گیتار های آکوستیک ارتعاش سیم ها و فراوری صدا به وسیله جعبه صوتی که از جنس چوب است تقویت و خارج می شود. گیتار های آکوستیک بر دو نوع نایلونی و فلزی وجود دارند.

گیتار آکوستیک نایلونی

در این نوع گیتار ها شش سیم وجود دارد که سه سیم بالایی فلزی و سه سیم پایینی نایلونی است. معمولا دارای 6 سیم و 12 بار یا نیم پرده است. از گیتار های آکوستیک نایلونی در سبک های پاپ، فلامنکو و کلاسیک استفاده می نمایند. به همین دلیل به این نوع گیتار، گیتار کلاسیک یا فلامنکو (اسپانیش) هم می گویند.

• گیتار های کلاسیک: قدمتی طولانی دارند و به هزاره های اول و دوم قبل از میلاد در خاور نزدیک بر می شود. گیتار کلاسیک به نوازنده امکان اجرای اثر هایی با بافت کنترپوانتیک با ملودی های پیچیده را می دهد. به همین دلیل از آن در تکنوازی ها استفاده می شود. این نوع گیتار در ایران بسیار پرطرفدار است. دارای صدای گرم و دلنشین است و برای موسیقی کلاسیک و پاپ استفاده می شود. بیشتر گیتاریست های کلاسیک مطرح دنیا اروپایی بوده اند. این واقعه تصادفی نیست. اروپا و به ویژه لندن به مثابه مهم ترین مقر دست اندر کاران گیتار بوده است. دیوید بدفورد و پیتر مکسول دیویس از جمله آهنگسازان انگلیسی بودند که این ساز را به انگلستان شناساندند و قطعات زیادی برای گیتار تصنیف کردند. از عظیمان گیتار کلاسیک می توان به جان ویلیامز، فرناندو سور، فردیناندو کارولی و … اشاره نمود.
• گیتار فلامنکو: گیتار فلامنکو و کلاسیک دارای ساختاری شبیه به هم هستند، ولی گیتار فلامنکو یا اسپانیش دارای صدای زنگدارتری است. از نوازندگان عظیم گیتار فلامنکو می توان به پاکو دلوچیا، خوان مارتین، پاکو پنیا و … اشاره نمود.

گیتار آکوستیک فلزی (یا گیتار آکوستیک)

این گیتار هم دارای شش سیم است، ولی هر شش سیم آن فلزی هستند. به همین دلیل در هنگام نواختن به جای انگشت از پیک استفاده می شود. گیتار آکوستیک فلزی معمولا دارای 14 نیم پرده و صدای خشن، تیز و شفاف تری است. جنس ساز در انواع مرغوب از چوب افراست. از این گیتار در سبک های جز، بلوز، کانتری و راک استفاده می نمایند و بیشتر در خارج از ایران رایج است.

محل اتصال سیم ها به پل یا خرک در ظاهر به صورت 6 تا توپ هستند، ولی در گیتار کلاسیک یا سیم نایلونی از اون توپ ها خبری نیست و سیم ها مستقیم دور خرک می پیچند. از نوازندگان مطرح این سبک می توان از مانلی جمال نام برد.

گیتار الکتریک

در گیتار های الکتریک ارتعاش سیم و فراوری صدا به وسیله یک پیکاپ به آمپلی فایر یا بلندگو های صدا می رسد و در آنجا تقویت می شود. گیتار های الکتریکی اولیه یک پیکاپ، ولی گیتار های امروزی دارای دو یا سه پیکاپ هستند. گیتار های الکتریک دارای سیم های فلزی هستند و دارای 21 تا 24 نیم پرده و دسته باریک تری (نسبت به گیتار های آکوستیک) است. کاربرد این نوع گیتار از دهه 1930 شروع شد و با پیدایش موسیقی راک اند رول نقشی تاثیر گذار در موسیقی پیدا کردند. معمولا در موسیقی راک دو نوازنده گیتار وجود دارد که یکی وظیفه اجرای ملودی و دیگری اجرای ریتم را بر عهده دارند. از گیتار الکتریک در سبک های متال، جاز، بلوز، راک و پاپ استفاده می شود. با این نوع گیتار آهنگ های غمناک، انرژی بخش، حماسی، رویایی-فضایی و ... را می توان نواخت. از نوازندگان مطرح این ساز می توان به جو ساتریانی، اینگوی مالمستین، پل گیلبرت، دیوید گیلمور، ادی ون هالن، اسلش، گری مور و … اشاره نمود.

گیتار بیس

از حدود سال 1950 به بعد گیتار بیس جایگزین کنترباس برای فراوری صدای بم شد. گیتار باس یا بیس برای فراوری صدا های بم است و نقش همراهی نماینده دارد. معمولا دارای 4 سیم از جنس فلز است که یک اکتاو بم تر از گیتار الکتریک کوک می شود و مانند گیتار الکتریک برای تقویت صدا در آن از آمپلی فایر یا بلندگو استفاده می شود. نسبت به گیتار الکتریک دارای بدنه عظیم تر و دسته بلند تری است. گیتار بیس، هم می تواند دارای پرده بندی باشد و هم نباشد، اما در بیشتر موسیقی های عامه پسند، بیس های پرده بندی شده رایج هستند. علاوه بر این ها، ساز گیتار بیس آکوستیک توخالی نیز ساخته شده است. از نوازندگان عظیم این ساز می توان به پل مک کارتنی، جیمز جمرسون و مایک وات اشاره نمود.

گیتار نیمه آکوستیک یا نیمه الکتریک

این گیتار ها هم دارای حفره صدا و هم دارای پیکاپ های گیتار الکتریک هستند.

گیتار آوِیشن

نسل جدیدی از گیتار آکوستیک، گیتار های آویشن (Ovation Guitar) هستند با کاسه ای از جنس PVC که اولین بار در دهه 50 شکل های نخست آن فراوری شدند. گیتار آویشن دارای یک پیکاپ پیزو است و صدایی بین گیتار الکتریک و آکوستیک فراوری می نماید. اما صدای بدون پیکاپ آن ها مشابه گیتار آکوستیک است.

گیتار کات اوی

گیتار های کات اوی Cutaway (در هر نوعی از صدا دهی) نوعی از گیتار است که بیشتر برای نواختن ملودی به کار می فرایند و می توان از آن ها تا 20 نیم پرده استفاده کرد. برای همین قسمتی از بدنه گیتار را برش می دهند. برای موسیقی کلاسیک، فلامنکو و بعضاً موسیقی پاپ استفاده می شود و مناسب برای شروع آموزش گیتار است.

اجزای تشکیل دهنده گیتار

• سردسته گیتار
• خرک
• گوشی ها (برای کوک کردن ساز گیتار)
• فرت (Fret)
• Truss Rod (پیچی که برای تنظیم انحنای دسته در گیتار به کار می رود)
• Inlays (تزییناتی در گیتار که نقش راهنما را دارند و معمولاً پشت فرت های 3، 5، 7، 9، 12، 15، 17، 19، 21، 24 قرار می گیرند)
• دسته گیتار
• پاشنه گیتار (اتصال بدنه گیتار با دسته)
• بدنه گیتار
• پیکاپ ها در گیتار (pickups)
• قسمت های مربوط به مدار الکتریکی (تنظیمات ولوم و تن صدا در گیتار)
• خرک پایینی (Bridge)
• صفحه پیک گارد (گاهی برای مخفی کردن مدار ها و گاهی صرفاً برای جلوگیری از خش دار شدن رنگ بدنه گیتار در اثر برخورد پیک به مرور زمان)
• صفحهٔ پشتی گیتار
• صفحهٔ جلویی گیتار
• قسمت های جانبی گیتار
• سوراخ صدا (معمولاً دارای تزییناتی به نام rosset)
• سیم های گیتار
• saddle (تنظیم نماینده ارتفاع هر سیم در گیتار)
• فرت بورد (در گیتار چوبی که فرت ها روی آن کوبیده شده اند را فرت بورد گویند)

توجه شود که انواع دیگری از ساز گیتار با شکل های ظاهری متفاوت وجود دارند. عملکرد کلی آنها شبیه به هم است ولی در بعضی جزئیات و ظاهر با گیتارهای پرکاربرد گفته شده در بالا تفاوت دارند. در زیر تصاویری از این گیتارها را می بینیم .

برای آشنایی با سبک های مختلف نواختن گیتار به مقاله معرفی سبک های گیتار مراجعه کنید و اگر سوال یا نظری در این زمینه دارید آن را به وسیله بخش ارسال نظر در پایین همین صفحه با ما در میان بگذارید.