معمای اسکیزوفرنی! - مجله زیتوا

در میانه دهه 1960، زمانی که دانشجوی دوره لیسانس در دانشگاه کالیفرنیا بودم، شیفته جنبش آزادی بیان بودم، سپس به جنبش ضدجنگ علاقمند شدم و پس از آن به صورت اتفاقی با حزب پلنگ سیاه آشنا شدم. در همان زمان به مطالعه تاریخ مشغول بودم. مطالعاتم در تاریخ بر قرن هفدهم میلادی و رافضیان پیوریتن [1] در دهکده هایی متمرکز بود که بعدها بوستون از دل آن سر برآورد.

در میانه آن هیاهو، نشانگان[2] [بیماری] در من پدیدار شد. در اوج حیرت، ناگهان از ارتفاع می ترسیدم، به ویژه از پلکان. گرچه، دستکم آگاهانه، به خودکشی گرایش نداشتم اما گمان می کردم ممکن است بی اراده خود را به ورطه مرگ بیندازم. چیزی نگذشت که سر از دفتر روانکاوی در مرکز بهداشت دانشگاه درآوردم.

به مدت دو سال تحت روان درمانی قرار گرفتم و این امر زندگی ام را تغییر داد. از خلال مسیرهای غریب خودشناسی که فروید آنان را پیش پایم گذاشته بود، همچنین از طریق تداعی آزاد[3]، نشانگان مذکور معنای خود را آشکار کردند و با کمال تعجب هیچ ارتباطی با محتوای آشکارشان نداشتند. چه رازآمیز بود ذهن! در طی درمانم آغاز به خواندن روان کاوی کردم و به مخزنی از حقایق مکشوف، و از آن مهم تر، شیوه های درک واقعیت ناخودآگاهی دست یافتم که دورنمای نوینی را در برابر من گشود. از این خطوط فکری در پایان نامه ام در کارشناسی ارشد درباره تضادهای روانشناختی پیوریتین های نیوانگلند در قرن هفدهم بهره بردم و از آن لحظه به بعد روان کاوی بدل به بخشی از حیات ذهنی ام شد.

گرچه به تدریج آثار فروید و دیگر متون کلاسیک روانکاوی را خواندم، اما احساس کردم که شکافی میان آثار کتبی و تجربه کار عملی وجود دارد؛ بنابراین بیش از مطالعات روان کاوانه به کار بالینی روی آوردم تا از این طریق به پروژه دلربای روان کاوی بپردازم.

روانکاوی رویدادی است مرتبط با قرن بیستم: موقعیتی جدید برای مشاهده و تفسیرِ دگرگونی های بشر. روانکاوی، در قالب یک حرفه، این امکان را برای تحلیل گر فراهم می آورد تا با آدم های جذابِ بسیاری روبرو شود و در عمل خودشناسی چیزی را به اشتراک بگذارد که غالباً قابل تغییر می نمایاند. برای روانکاو هیچ کس به اندازه [سوژه ی] اسکیزوفرن جذابیت ندارد.

من این بخت را داشتم که حرفه خود را با بچه ها مبتلا به اسکیزوفرنی و اوتیسم آغاز کنم. با وجود این، از همان آغاز می دانستم که کار بر روی اسکیزوفرنی معادل بود با مطالعه درباره معمای بشر و امکان از کف دادن عقل.

در رابطه با کارم ترتیب زمانی را رعایت خواهم کرد. تمرکز خود را بر آن چیزی می گذارم که از تجربه بالینی خویش آموختم، گرچه استنباط های من متأثر از سمینارها و نظارت های موجود در سال های کارآموزی ام بود. بنابراین، آنچه در اینجا با آن سروکار خواهید داشت، از بسیاری جهات، بیانگر آموزه های ویلفرید بیون[4]، آر. دی. لینگ[5]، هانا سیگال[6]، بتی ژوزف[7]، هربرت روزنفلد[8]، هنری ری[9]، لزلی سون[10]، جان استاینر[11]و بسیاری دیگر خواهد بود.

ممکن نیست کسی بتواند در زمینه سلامت روان متخصص باشد. هر کدام از ما که در این زمینه با مردم سروکار داریم تنها به اندازه یک دانش آموز اثربخش و کارا هستیم. البته در این زمینه تحصیل کرده ایم و در سمینارهای گوناگون شرکت کرده ایم و سرپرست [مراکز درمانی را] بر عهده داشته ایم، اما عمر آدمی آن قدر کفاف نمی دهد که بتواند بگوید از منظر بالینی توانسته معنای حقیقی هر اختلال را درک کرده است، چه شیدا-افسردگی[12] باشد، چه پارانویا و چه اسکیزوفرنی. با این حال، می توانیم آنچه را گمان می کنیم آموخته ایم انتقال دهیم و این درست همان روحیه ای است که پروژه ی پیش رو آن را حفظ کرده است.

بسیاری از کسانی که آشنایان من که با افراد مبتلا به اسکیزوفرنی حرف زده اند متوجه نکته ای شده اند؛ حرف زدن با افراد اسکیزوفرنیک نه به گفت وگو با کسانی می ماند که در پی مشغولیت ذهنی بیمارگونیْ سردرگم شده باشد و نه کسانی که به تکرار ملال آور الگوهای شخصیتی دچار شده باشند. برعکس، اسکیزوفرن به کسی شبیه است که به اوج درک بشری رسیده است. کافی است ال اس دی مصرف کنید تا چیزهایی را ببینید که در حال عادی هیچ درکی نسبت به آن ها نداشتید. کسی که به اسکیزوفرنی مبتلاست می تواند تمام این چیزها را بدون مصرف مواد مخدر مشاهده کند.

به بیان دیگر، اسکیزوفرنی مقوله ای است حیرت آور و معمایی.

[...]

من [در این کتاب] از بحث درباره عوامل احتمالی [به وجود آمدن] اسکیزوفرنی اجتناب کرده ام. شخصاً پاسخی برای این سؤال ندارم و در نظر من پرسش در این باره مانند یآن است که درباره عوامل به وجود آمدن انسان پرس وجو کنیم. با این حال، موضوعی مشخص در این کتاب سر بر می آورد، موضوعی که پیشتر در کتاب شخصیت داشتن به آن پرداخته بودم: کودک بودن یعنی تاب آوردن موقعیتی طولانی که در آن ذهن انسانْ پیچیده تر از آنی است که نهاد بتواند عموماً آن را تاب آورد. شرایط جهان ما هرچه گیج کننده و والدین مان و سایرین پریشان باشند، ذهن مان نیز در درون خود محتوایی را تولید می کند که دردناک و طاقت فرسا. بنابراین، برای آن که آدم هایی پیروز و نرمال باشیم، در عوض باید خود را به حماقت بزنیم.

کار کردن با بیماران اسکیزوفرنیک به من یاد داده که زمانی که مقاومت در برابر پیچیدگی های ذهن در هم می شکند، می توان به پیشرفت های بسیاری دست یافت. نهادها فرو می ریزند. بسیاری از بیمارها اغلب با گرایش به حیات اجتماعی در کنار یکدیگر گرد می آیند و پیوستگی هایی را ایجاد می کنند که هستی فرد تسهیل می کند و به بهبودشان منجر می شود: کارهایی مانند ازدواج، کار و زندگی و تشکیل خانواده دادن. شرایط اسکیزوفرنیک یعنی زمانی که تثبیت نهاد در آرامش روزمره با دچار مشکل شود و آگاهی با پیچیدگی های فرآیندهای ذهنی مواد خام کارکرد ناخودآگاه روبرو شود.

[...]

پس از یک روانکاوی پیروز، فرد مبتلا به اسکیزوفرنی چه شرایطی دارد؟ پاسخ به این پرسش همان قدر سخت است که تلاش برای جواب دادن به این سؤال که معمولاً از بیماران غیرروان پریش پرسیده می شود: ماحصل روان کاوی برایتان چه بود؟ افراد اسکیزوفرن همان قدر با یکدیگر تفاوت دارند که مردم عادی، اما من زمانی روان کاوی را پیروزیت آمیز می دانم که فرد از توهم و سیستم دفاعی اش دست بشوید، به شکلی غیرروان پریشانه ارتباط برقرار کند و عمل کند و دیگر از رنج ذهنی ابتلا به اسکیزوفرنی عذاب نکشد. گمان نمی کنم کسی که دچار فروپاشی اسکیزوفرنیک شده باشد هیچ گاه آن را فراموش کند و به عقیده من بیمار هیچ گاه نمی تواند از بیماری خود کاملاً رها شود، همان گونه که هیچ کس نمی تواند کودکی اش را چنان پشت سر بگذارد که دیگری چیزی از آن را در ذهن نداشته باشد و از آن متأثر نباشد. با وجود این، می خواهم از اسکیزوفرنی نقل قول کنم که حدود 15 سال پس از گذراندن آخرین مرحله از بیماری (شنیدن صداهای خیالی، رویگردانی شدید پارانوئیدی [13] و سکوت) گفت: خب، آن موقع اسکیزوفرن بودم و الان به گمانم فقط اسکیزوئید باشم.

یادداشت ها:

1. Puritan: گروهی از پروتستان های کالوینیست انگلیسی در سده های شانزدهم و هفدهم میلادی که پشتیبان پالودن کلیسای انگلستان از هر گونه رسم کاتولیک رومی بودند.

2. Symptom

3. free association

4. Wilfred Bion

5. R. D. Laing

6. Hanna Segal

7. Betty Joseph

8. Herbert Rosenfeld

9. Henri Rey

10. Leslie Sohn

11. John Steiner

12. manic depression

13. intense paranoid withdrawal