چالش پیر شدن جمعیت در چین و احتمال تغییر سیاست های جمعیتی - مجله زیتوا

با ما همراه باشید و با تور چین ارزان از شگفت انگیزترین کشور دنیا دیدن کنید بر روی دیوار چین سلفی بگیرید، از قصر ممنوعه دیدن کنید و در خیابان شانگهای پیشرفته ترین آسیا قدم بزنید.

در سال 2016 دولت چین سیاست تک فرزندی را لغو و سیاست دو فرزندی را جایگزین آن کرد تا خانواده های چینی بتوانند فرزندان بیشتری داشته باشند. اما اقتصاددانان می گویند با توجه به افت فرزندآوری در چین و تسریع فرایند سالخوردگی جمعیت در این کشور، تغییرات بیشتری برای افزایش نرخ رشد جمعیت در چین ضروری است.

ژی وی ژانگ، اقتصاددان ارشد شرکت مدیریت دارایی ها و مشاوره سرمایه گذاری پین پوینت، در این خصوص می گوید: برای پرداختن به این مسئله دو راه وجود دارد. یک راه این است که کنترل جمعیت به کلی لغو گردد؛ اما حتی با لغو کامل کنترل جمعیت نیز معکوس کردن فرایند کنونی سخت خواهد بود. راه دیگر این است که به وسیله سیاست های اقتصادی برای برطرف مشکل اقدام گردد؛ یعنی وابستگی اقتصاد چین به بخش های دیگر [که احتیاج به نیروی انسانی کمتری دارند] افزایش یابد.

اقتصاد چین طی دهه های اخیر به شدت وابسته به صنایعی بوده است که احتیاج به تعداد زیادی نیروی کار ارزان دارند. اما افزایش دستمزدها باعث شده است که جذابیت کارخانه های چینی [برای شرکت های خارجی] کاهش یابد. از طرفی احتیاج به افزایش مهارت های کارگران چینی به منظور ارتقای سطح نوآوری در این کشور نیز کاملاً احساس می گردد.

به گفته آلیشیا گارسیا، اقتصاددان ارشد حوزه آسیا و اقیانوسیه در شرکت خدمات اقتصادی و بانکداری ناتیکزیس، مشکل عظیمتر برای چین این است که فرایند سالخوردگی جمعیت آن با یک مشکل مهم دیگر نیز همراه شده است؛ کاهش نرخ رشد بهره وری نیروی کار. اکنون این سؤال مطرح است که آیا چین طی سال های آینده شاهد رشد بیشتری در بخش های سرمایه بر که احتیاج به سرمایه گذاری بیشتری در حوزه اتوماسیون دارند، خواهد بود یا خیر.

کاهش 15 درصدی زاد و ولد در چین در سال 2020

دولت چین در اواخر دهه 1970 میلادی در کوشش برای مهار رشد سریع جمعیت این کشور، سیاست تک فرزندی را وضع کرد. بر اساس آمارهای رسمی، جمعیت چین که در دهه 1940 میلادی بیش از 500 میلیون نفر بود، در دهه 1980 از یک میلیارد نفر فراتر رفت. اما پس از آن ظرف 40 سال جمعیت چین تنها 40 درصد رشد داشته و به 1.4 میلیارد نفر رسیده است.

علی رغم اعلام سیاست های جمعیتی جدید در چین که به خانواده ها اجازه می دهد که دو فرزند داشته باشند، نرخ فرزندآوری در چین در سال 2020 برای چهارمین سال متولی نزولی بوده است. تحلیل های صورت گرفته بر مبنای یک گزارش امنیتی دولت چین حاکی از این است که در سال 2020 حدود 10 میلیون نوزاد در چین متولد شده اند که این رقم در مقایسه با نوزادان متولد شده در سال قبل از آن 15 درصد کاهش نشان می دهد. در چین نیز مانند سایر اقتصادهای عظیم دنیا، عواملی همچون قیمت بالای مسکن و هزینه های تحصیلی سنگین طی سال های اخیر باعث شده است که خانواده ها تمایل چندانی به فرزندآوری نداشته باشند.

دان وانگ، اقتصاددان ارشد شرکت خدمات اقتصادی هانگ سنگ چین، در این رابطه خاطرنشان می نماید: به طور کلی من فکر نمی کنم که لغو سیاست های کنترل فرزندآوری تأثیر چندانی داشته باشد زیرا پایین بودن نرخ رشد جمعیت حداقل در 20 سال اخیر ناشی از سیاست های محدودکننده نبوده است.

با توجه به تجربه دیگر کشورها، مؤثرترین سیاست برای کشوری در مقیاس چین پذیرش مهاجرین بیشتر است که البته چنین تغییری در آینده نزدیک محتمل نیست.

سیاستگذاران در چین پیش از این گزینه های دیگری از جمله افزایش سن بازنشستگی، افزایش مهارت های نیروی کار موجود به وسیله ارتقای سطح تحصیلات آنها، استفاده بیشتر از ماشین آلات و بهره گیری از هوش مصنوعی به جای نیروی کار انسانی را دنبال نموده اند.

سیاست های جمعیتی چین دیر یا زود تغییر می نماید

هفته گذشته پس از آن که کمیسیون ملی سلامت چین طی بیانیه ای اظهار داشت که مجوز انجام تحقیقات درباره منافع اقتصادی لغو سیاست های کنترل جمعیت در منطقه دانگ بی در شمال شرقی این کشور (متشکل از سه استان جی لین، لیائونینگ و هیلونگ جیانگ که پایین ترین نرخ رشد جمعیت در چین را به خود اختصاص داده اند) را صادر نموده است، سیاست های جمعیتی چین بار دیگر در کانون توجه نهاده شد.

تنها دو روز بعد این کمیسیون با انتشار بیانیه دیگری اظهار داشت که علی رغم حدس های مطرح شده در رسانه ها و فضای مجازی، بیانیه قبلی به منظور تست کردن واکنش ها به احتمال لغو سیاست های کنترل جمعیت در چین صادر نشده است. با این حال، اقتصاددانانی که با شبکه خبری CNBC مصاحبه نموده اند، معتقدند که در مورد لغو سیاست های کنترل جمعیت در چین صرفاً بحث زمان مطرح است و دیر یا زود این کار انجام خواهد شد.

یی فوکژیان، نویسنده کتاب کشوری عظیم با آشیانه ای خالی که از منتقدان سرسخت سیاست تک فرزندی در چین محسوب می گردد، با اشاره به اینکه نتایج سرشماری عمومی چین -که هر 10 سال یک بار انجام می گیرد- در ماه آینده میلادی منتشر خواهد شد، می گوید: فکر می کنم که دولت تا انتها سال جاری [در مورد سیاست جمعیتی] تصمیم گیری خواهد نمود.

چالش پیر شدن جمعیت

دولت چین صراحتاً اعلام نموده است که اجرای راهبردی برای پاسخگویی به چالش پیر شدن جمعیت، یکی از اولویت های برنامه پنج ساله جدید این کشور -که آنالیز آن به تازگی در کنگره ملی خلق چین شروع شده است- خواهد بود.

از سوی دیگر، نسلی که پیش از اتخاذ سیاست تک فرزندی در چین متولد شده است، در 10 سال آینده بخش مهمی از جامعه چین را تشکیل خواهد داد. بر اساس مطالعات کارشناسان مورگان استنلی، ظرف 10 سال آینده 123.9 میلیون نفر از جمعیت چین وارد گروه سنی 55 سال و بالاتر خواهند شد که این رقم در بین تمامی گروه های سنی چین یک رکورد خواهد بود.

به گفته لیو ژیاندونگ، معاون دپارتمان تحقیقات اقتصادی مرکز تبادلات اقتصاد بین الملل چین، این تغییرات جمعیتی در آینده الزامات تازه ای را پیش روی چین قرار خواهد داد.

وی می گوید: در سال های آینده به کارگران بیشتری برای مراقبت از افراد مسن تر احتیاج خواهیم داشت. از طرفی احتیاج به ایجاد مؤسسات بازنشستگی و سایر زیرساخت های مرتبط با پیرتر شدن جمعیت نیز بیش از پیش احساس خواهد شد.