چرا بودجه بالاشهر 2 برابر پایین شهر است؟ - مجله زیتوا

به گزارش دنیای اقتصاد، بررسی ها نشان می دهد مطابق آمارهای رسمی شهرداری مرکز، امکانات شهری همانند تعداد بوستان ها و فضای سبز عمومی و حتی تعداد پایانه های تاکسی در منطقه ها یک تا پنج به ترتیب 3برابر و 5.2برابر منطقه ها جنوبی است. با وجود این گسل خدماتی، منطقه ها لوکس و مرفه نشین تقریبا 2برابر نقاط محروم شهر، شارژ مالی می شوند. این وارونگی بودجه تهران که دو منشأ دارد، باعث تشدید شکاف فقیر و غنی در شهر می شود.

بررسی بودجه منطقه ها شهرداری تهران در سال 1402 حاکی از تحریک گسل فقیر و غنی در مرکز همانند رویه سال های گذشته است. با وجود اینکه مدیریت شهری در دوره ششم مانور زیادی روی وعده کاهش فاصله شمال و جنوب تهران داده بود اما در عمل آنچه در بودجه 1402 به تصویب رسیده است نشان می دهد همچنان بودجه منطقه ها لوکس و برخوردار تهران چند برابر بودجه منطقه ها جنوب شهر است.

این نوع تخصیص بودجه در حالی مثل رویه سال های گذشته تکرار شده که بررسی ها حاکی از برخورداری چند برابری منطقه ها 1 تا 5 در شمال مرکز به لحاظ امکاناتی مثل بوستان، سینما و حتی میادین میوه و تره بار است.

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان تصویر منابع و مصارف شهرداری تهران کلیت بودجه شهرداری تهران را که برای سال 1402 به تصویب رسیده مورد نقد و بررسی قرار داده است. در بخشی از این گزارش جزئیات بودجه منطقه ها شهرداری تهران به تفکیک قید و اعتبار اختصاص یافته به هر منطقه برای امسال در سه جزء هزینه ای، تملک دارایی های سرمایه ای غیرمستمر و تملک دارایی های سرمایه ای مستمر آورده شده است.

کل بودجه منطقه ها بیست ودوگانه معادل 20هزار میلیارد تومان از مجموع حدود 76هزار میلیارد تومان رقم مصوب بودجه 1402 مرکز است که در این بین صرف نظر از بودجه هزینه ای که عمدتا صرف پرداخت حقوق و دستمزد می شود، وزن بودجه تملک دارایی های سرمایه ای غیرمستمر در منطقه ها ناظر بر تعریف پروژه های اجرایی نو با زمان اتمام تعیین و بودجه تملک دارایی سرمایه ای مستمر که به نوعی گویای هزینه های جاری نگهداشت، تعمیر و بهسازی تاسیسات و امکانات شهری است نیز به تفکیک روی نمودار منعکس شده است.

بررسی ها پیرامون داده های بودجه منطقه ها تهران حاکی است اندازه بودجه تملک دارایی سرمایه ای مستمر در پنج منطقه اول تهران شامل منطقه ها 1 تا 5 واقع در نیمه شمالی شهر که شامل منطقه ها فوق لوکس و نیز میانه رو به بالاست، سه برابر همین بودجه در کل منطقه ها دیگر تهران است. بعلاوه در پنج منطقه اول تهران بودجه تملک دارایی سرمایه ای غیرمستمر که با هدف اجرای پروژه هایی در سطح منطقه تخصیص پیدا می نماید، دو برابر همین عنوان بودجه ای است که برای کل منطقه ها 6 تا 22 پیش بینی شده است.

حتی اختلاف بودجه نگهداشت در منطقه ها تهران نیز گواهی بر این واقعیت است که منطقه ها شمالی شهر دچار سرریز امکانات است و به همان نسبت از بودجه نگهداشت با ارقام بالاتری برخوردار است؛ کمااینکه هزینه سرویس و نگهداری امکانات شهری در همه منطقه ها قاعدتا باید یکسان باشد و تنها موضوعی که موجب این اختلاف می شود، اندازه برخورداری منطقه ها از امکانات موجود است.

اما به رغم اینکه سرریز امکانات در منطقه ها شمال شهر با همین دریافت های ساده از بودجه نیز امری بدیهی است، مدیریت شهری در تنظیم بودجه برای اجرای پروژه های منطقه ای باز هم با نگاه ویژه به پنج منطقه شمالی شهر وزن بیشتری به آن ها داده و در نتیجه امسال نیز مجموع بودجه مصوب تملک دارایی های سرمایه ای غیرمستمر در منطقه ها 1 تا5 تهران دو برابر کل منطقه ها دیگر شهر است. این ارقام به روشنی نشان می دهد بودجه مصوب منطقه ها در امسال نیز تشدید و تحریک نماینده گسل فقیر - غنی در تهران بوده است.

اختلاف معنادار بین بودجه بالا و پایین شهر در حالی طی همه سال های گذشته وجود داشته و صورت تثبیت شده پیدا نموده که همین حالا 990 بوستان و فضای سبز عمومی در پنج منطقه اول تهران وجود دارد و این رقم در بقیه منطقه ها به طور میانه 112 تاست.

به عبارت دیگر میانگین تعداد بوستان های تهران در بالاشهر، سه برابر دیگر نقاط شهر است. بعلاوه میانگین تعداد پایانه های تاکسی در پنج منطقه شمالی شهر تهران 8.2 برابر این تعداد در سایر منطقه ها شهر است. این در حالی است که منطق حکم می نماید دسترسی به چنین امکاناتی در منطقه ها میانه رو به پایین و پایین شهر بیشتر باشد.

در یک مقایسه دیگر سرجمع تعداد سینماهای منطقه ها 1 تا 5 تهران 122 واحد اعلام شده اما در کل منطقه ها دیگر این تعداد 90 تاست. بنابراین میانگین تعداد سینماهای هر منطقه شمالی تهران پنج برابر این تعداد در هر یک از منطقه ها میانی و جنوبی شهر است. حتی دسترسی به میادین میوه و تره بار نیز در شمال شهر به مراتب بهتر است؛ کمااینکه در هر منطقه از بالاشهر به لحاظ تعداد میادین به طور میانه 5.1 برابر منطقه ها دیگر برخورداری وجود دارد.

سرپوش بر وارونگی بودجه

یک توجیه رایج درباره دلیل توزیع وارونه بودجه مرکز بین بالاشهر و پایین شهر که در دوره های مختلف مدیریت شهری مطرح بوده است و به نوعی سرپوش گذاشتن بر این وارونگی است، مساله تراکم جمعیت در منطقه ها شمالی تهران است. این طور ادعا می شود که چون تراکم جمعیت در منطقه ها شمال شهر بالاتر است، در نتیجه مدیریت شهری ناگزیر به تخصیص اعتبار بیشتر به این منطقه ها است. این در حالی است که همین شکل توزیع جمعیت خود ناشی از روند غلطی است که سال ها در توزیع بودجه بین منطقه ها شمال و جنوب تهران حاکم بوده است.

اگر تقاضای سکونت در محله ای مثل الهیه تهران با وجود ترافیک کشنده، کمبود فضای پارک و تراکم ساختمان های مرتفع در کوچه پس کوچه های کم ظرفیت همچنان بالاست، ناشی از قیمت بالای ملک در این منطقه است که خود به سیاست های توسعه شهر در دهه های گذشته تا به امروز بازمی شود؛ سیاستی که در قالب آن امکانات متنوع شهری در محله های شمالی تهران متمرکز شده و در نتیجه به افزایش تقاضای سکونت در این محله ها دامن زده است.

با این حال گویا سیکل معیوبی که موجب شده در یک محله متراکم مثل الهیه همچنان تقاضای سکونت بالا باشد و قیمت مسکن نیز در آنجا تحت تاثیر این روند قرار بگیرد، همچنان در بودجه مرکز وجود دارد.

مدیریت شهری باید این نظم ناگزیر که نتیجه اشباع امکانات شهری در چند محله و منطقه خاص و در مقابل فقر سایر منطقه ها از لحاظ این قبیل امکانات است را به نوعی بر هم بزند و ریل بودجه ریزی شهری را به نحوی اصلاح کند که در خدمت مهار گسل خدمات باشد. با این حال دو مساله تا به امروز مانع از اصلاح روند بوده است؛ یکی اینکه در تمام سال های گذشته تا امروز، هنوز هیچ کس جسارت مدیریتی برای بر هم زدن بودجه ریزی رویه ای را نداشته و در نتیجه عموما هر سال فقط درصد تعیینی به بودجه سال قبل هر منطقه افزوده می شود.

از طرفی مدیران شهری در شمال شهر نیز با توجه به سهم بیشتری که در خلق عایدی برای شهر دارند، از قدرت چانه زنی بیشتری برخوردارند و این موضوع هر سال به نحوی در بودجه منطقه ها منعکس می شود. مساله دوم نیز تمرکز سکونت صاحبان قدرت سیاسی و افراد بانفوذ در منطقه ها شمال مرکز است که موجب شده پاسخ به درخواست هایی که برای اصلاح امور جاری محله و منطقه مورد سکونت آن ها از مدیریت شهری مطرح می شود، به وسیله دیده شدن این منطقه ها به شکل ویژه در بودجه ریزی تامین شود. بنابراین اگر مدیران شهری بنا دارند پا به میدان ترمیم گسل شمال - جنوب بگذارند، به نظر می رسد باید برای این دو مساله چاره جویی نمایند.